Huyết tương giàu tiểu cầu: trị liệu sinh học cho người chơi thể thao

Với các ưu điểm vượt bậc, phương pháp trị liệu bằng huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) ngày càng được áp dụng rộng rãi trong thực hành y học, nhất là trong điều trị các tổn thương hệ cơ xương khớp.

Huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) là gì?

Huyết tương giàu tiểu cầu hay tên viết tắt tiếng Anh là PRP (Platelet-rich Plasma), là một chế phẩm được tạo ra từ máu sau khi được tách và loại bỏ hồng cầu, bạch cầu và làm giàu nồng độ tiểu cầu lên nhiều lần (2-8 lần) so với nồng độ tiểu cầu bình thường trong máu ngoại vi.

Tiểu cầu có vai trò quan trọng trong ngừng chảy máu ở vết thương bằng việc tạo ra nút tiểu cầu (khối liên kết các tiểu cầu với nhau) để từ đó các thành phần khác liên kết lại với nhau để tạo thành cục máu đông giúp bịt kín miệng các mạch máu nhỏ và vết thương. Ngoài ra, tiểu cầu còn có vai trò khởi động và kích thích quá trình liền các vết thương, các tổn thương (gọi chung là liền thương) nhờ có rất nhiều các yếu tố kích thích tăng trưởng và liền vết thương.

Huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) được áp dụng rộng rãi trong thực hành y học, nhất là trong điều trị các tổn thương hệ cơ xương khớp.

Tác dụng của huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)

Để tạo ra huyết tương giàu tiểu cầu, một lượng máu (khoảng 30 cc) được lấy từ máu tĩnh mạch ở tay hoặc chân, sau đó được cho vào máy ly tâm tốc độ cao để tách và loại bỏ hồng cầu, bạch cầu và một phần huyết tương nghèo tiểu cầu để tách chiết ra khoảng 3-5 cc huyết tương giàu tiểu cầu.

Khi tiêm hoặc đưa huyết tương giàu tiểu cầu vào vùng tổn thương, các tế bào tiểu cầu nhờ đặc tính có thể phát hiện và bám vào nơi tổn thương sẽ tìm đến và tập trung tại vị trí thương tổn, sau đó tiết ra các chất hóa học có bản chất là protein (gồm các yếu tố tăng trưởng và một số yếu tố khác) sẽ kích thích các tế bào lành ở xung quanh nơi tổn thương phân chia và tham gia vào quá trình sửa chữa các thương tổn, kích thích quá trình liền thương, giúp quá trình liền thương nhanh và ổn định hơn.

Ứng dụng huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) trong điều trị chấn thương thể thao

Đối với các vận động viên, hoạt động thể thao với những yêu cầu thi đấu và cạnh tranh khốc liệt, cần rất nhiều động tác khó đòi hỏi tốc độ, sức lực cùng rất nhiều những va chạm khi thi đấu tiềm ẩn nguy cơ chấn thương rất cao. Các chấn thương trong hoạt động thể thao có nhiều dạng từ tổn thương da cho đến gân, cơ, xương,… với nhiều mức độ từ nhẹ đến vừa, nặng và thậm chí nghiêm trọng có nguy cơ tàn phế.         

Nhu cầu của vận động viên khi bị chấn thương là phải nhanh chóng phục hồi để luyện tập và thi đấu trở lại, nhanh chóng lấy lại sức lực, kỹ thuật và phong độ. Do đó, để đáp ứng được yêu cầu này thì liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu được chứng minh là giải pháp hiệu quả để điều trị các chấn thương cho vận động viên nói chung và nhóm người ưa hoạt động thể thao nói riêng.

Hiện nay, trong các chấn thương thể thao, huyết tương giàu tiểu cầu được sử dụng với hai tác dụng chính là giảm viêm và đẩy nhanh quá trình tái tạo để từ đó nhanh chóng phục hồi được khả năng vận động cũng như phong độ chơi thể thao.

Giảm viêm điểm bám gân vùng khuỷu 

Viêm điểm bám gân mỏm trên lồi cầu vùng khuỷu rất thường gặp ở các vận động viên sử dụng lặp đi lặp lại nhiều các cử động vùng cổ tay và cần cầm nắm chặt. Huyết tương giàu tiểu cầu được sử dụng để điều trị chứng viêm mạn tính vùng mỏm trên lồi cầu ở vùng khuỷu (gồm viêm mỏm trên lồi cầu ngoài hay hội chứng Tennis elbow –  khuỷu tay người chơi tennis và viêm mỏm trên lồi cầu trong hay hội chứng Golfer’s elbow – khuỷu tay người chơi golf) cho các vận động viên từ năm 2006 và vẫn đang được nghiên cứu và ứng dụng cho đến nay.

Giảm viêm gân Achilles

Tổn thương do quá tải của gân Achilles (hay gân gót) thường gặp ở các vận động viên nam chơi các môn cần phải chạy, nhảy nhiều nhưng cũng có thể gặp ở những người trung niên ngồi văn phòng nhiều. Huyết tương giàu tiểu cầu được sử dụng để điều trị bệnh lý viêm gân Achilles từ những năm 2010 và cho thấy rằng có hiệu quả và cải thiện rõ rệt tình trạng viêm gân Achilles, giúp người bệnh phục hồi nhanh hơn.

Huyết tương giàu tiểu cầu giúp cải thiện rõ rệt tình trạng viêm gân Achilles

Giảm viêm gân bánh chè

Các vận động viên thường xuyên phải nhảy cao như trong môn bóng rổ hay bóng chuyền thường bị viêm điểm bám gân bánh chè ở chồi xương phía mặt trước dưới gối (lồi củ chày). Điều trị viêm gân bánh chè bằng huyết tương giàu tiểu cầu được báo cáo lần đầu vào năm 2007 và vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu và áp dụng cho đến nay.

Điều trị các chấn thương, tổn thương dây chằng

• Các tổn thương bong gân, giãn dây chằng vùng cổ tay, khuỷu tay… và đặc biệt là cổ chân là chấn thương thường gặp nhất trong sinh hoạt cũng như trong các hoạt động thể thao. Những trường hợp tổn thương lặp đi lặp lại thường gây đau dai dẳng, ảnh hưởng nhiều đến phong độ, khả năng thi đấu. Ở các trường hợp điều trị bằng các phương pháp điều trị nội khoa thông thường không cải thiện hoặc thời gian phục hồi mất nhiều thời gian thì tiêm huyết tương giàu tiểu cầu vào vùng tổn thương là giải pháp đã chứng minh được những ưu điểm vượt trội. 
• Đứt dây chằng chéo trước là tổn thương dây chằng hay gặp nhất vùng gối, đặc biệt gặp nhiều ở các vận động viên ở các môn cần tốc độ nhanh, hay phải chuyển hướng đột ngột hoặc thường xuyên giậm nhảy và tiếp đất như đá bóng, bóng rổ, bóng chuyền… Với những trường hợp đứt dây chằng chéo có chỉ định phẫu thuật, huyết tương giàu tiểu cầu có thể giúp kích thích quá trình liền và chuyển đổi mảnh ghép. Ngoài ra, ở những trường hợp chấn thương đứt không hoàn toàn dây chằng mà có thể điều trị bảo tồn (không mổ), huyết tương giàu tiểu cầu cũng có thể giúp quá trình hồi phục được rút ngắn đáng kể mà không gây ra bất kỳ tác dụng phụ nào.
  

Điều trị các tổn thương cơ

Các chấn thương, rách và đụng giập cơ rất thường gặp trong thể thao, thường mất nhiều thời gian để phục hồi và dễ bị tái phát trong quá trình luyện tập và thi đấu. Liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu đã chứng minh được hiệu quả trong cải thiện và rút ngắn thời gian phục hồi cho vận động viên. Một số nghiên cứu cho thấy vận động viên có thể quay trở lại luyện tập và thi đấu, thậm chí có thể phục hồi hoàn toàn chỉ mất khoảng một nửa thời gian so với dự liệu khi gặp chấn thương.

Điều trị các tổn thương sụn khớp, sụn chêm

Tổn thương sụn khớp, đặc biệt là ở khớp gối và cổ chân tuy không phổ biến bằng các chấn thương dây chằng nhưng những tổn thương này lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng các khớp và nếu không điều trị triệt để thì vận động viên không thể có cơ hội tập luyện và thi đấu lại được. Gần đây, khi các chuyên gia nghiên cứu và đưa vào thử nghiệm ứng dụng huyết tương giàu tiểu cầu PRP trong các trường hợp này, kết quả sau điều trị đã mang tới thành công ngoài mong đợi, các chấn thương sau điều trị có thời gian lành ngắn hơn và kết quả phục hồi tốt hơn so với các trường hợp không sử dụng PRP.

Điều trị rách chóp xoay ở vai

Rách chóp xoay khá phổ biến ở các vận động viên ở các môn thể thao cần hoạt động vai nhiều như bơi, bóng chày, bóng rổ, cầu lông… Trong các trường hợp này, phương pháp điều trị tối ưu hiện nay là phẫu thuật nội soi khâu lại gân đứt., nhiều nghiên cứu cho thấy sau phẫu thuật, việc sử dụng huyết tương giàu tiểu cầu giúp gân liền tốt và nhanh hơn, giảm tỉ lệ đứt lại (tái chấn thương) và tăng khả năng phục hồi cho vận động viên.      

Link bài viết gốc: https://tamanhhospital.vn/dieu-tri-chan-thuong-the-thao-prp/